Apabila bercakap tentang coklat, kita tidak boleh lupa bahan utamanya – biji koko. Walaupun permintaan global terhadap biji koko semakin meningkat, penanaman koko tempatan semakin merosot, dan hanya segelintir pekebun berpengalaman yang masih bertahan. 

Di Jeransong, Pahang, kini hanya tinggal Chip Meng Sung yang mengusahakan ladang koko seluas 6 ekar. Hasilnya dijual kepada perantara sebelum dihantar ke kilang untuk diproses.

Bertahan Ketika Yang Lain Berputus Asa

Pengurus ladang koko, Chip Meng Sung, berkata beliau kini memiliki lebih 300 pokok koko yang ditanamnya sendiri. 

Pada 1984, beliau mula menanam koko jenis asli (pokok induk). Pada 1987, setelah mempelajari teknik cantuman, beliau mula mencantum varieti PBC 130 pada pokok induk. 

Walaupun hasilnya banyak, pokok ini kurang tahan terhadap penyakit mati dahan. Kemudian, atas cadangan pegawai Lembaga Koko, beliau beralih kepada varieti tahan penyakit seperti PBC 123, KKM 1, dan KKM 22. 

Ladang koko Chip Meng Sung sudah beroperasi hampir 50 tahun. Anak pokok yang ditanamnya dahulu kini sudah menjadi pokok berusia 40 tahun tetapi masih berbuah lebat setiap musim. 

Beliau menjelaskan bahawa pokok koko biasanya mencapai pengeluaran puncak selepas 8 tahun, tetapi pokok tuanya masih produktif, suatu pencapaian yang mengagumkan. 

“Biasanya pokok koko mengambil masa lebih 3 tahun untuk berbuah. Untuk memendekkan   tempoh ini, saya menggunakan kaedah cantuman, iaitu mencantum dahan muda ke pokok lama, supaya ia boleh berbuah dalam 2 tahun, meningkatkan pulangan ekonomi,” katanya. 

Chip Meng Sung sangat mencintai koko dan telah menanamnya sejak tahun 1984. Walaupun ramai rakan seangkatannya telah beralih ke tanaman lain, beliau tidak pernah terfikir untuk berhenti.

 

Malaysia dulunya pengeluar koko utama, tetapi kini industri ini semakin dilupakan. Pada zaman kegemilangannya, Jeransong, Pahang, merupakan pusat penanaman koko, tetapi kini hanya Chip Meng Sung yang masih bertahan. Beliau mengakui masih setia terhadap koko walaupun ramai pekebun lain sudah beralih ke tanaman lain. 

“Sekurang-kurangnya 98% ladang koko telah ditukar kepada tanaman lain, kebanyakannya kelapa sawit. Walaupun sawit lebih menguntungkan dan mudah diurus, saya tetap tidak tergoda,” ujarnya. 

Boleh Dituai Dua Kali Setahun

Koko mengambil masa 4-6 bulan dari berbuah   hingga masak, dengan dua musim menuai setahun. Buah mula terbentuk sekitar April, dengan musim utama pada Ogos dan kali kedua antara November-Disember. 

Buah koko berbentuk panjang 15-30 cm, berwarna hijau ketika muda dan bertukar kuning apabila masak. 

“Koko semulajadi sangat masam, jadi ia perlu diperam untuk menghilangkan keasidan. Selepas dituai, buah dibelah untuk mengeluarkan biji, kemudian diperam dalam tong selama beberapa hari sebelum dijemur. Selepas beberapa hari dijemur, biji koko akan mengeluarkan aroma yang kuat,” jelasnya. 

Setiap pokok boleh menghasilkan 20 kg biji koko setahun, dengan purata 150 biji setiap kali. Jika diurus dengan baik, hasilnya boleh lebih tinggi. “Perlu tanam dalam skala besar untuk melihat pulangan ekonomi,” tegasnya. 

Lebih daripada 300 pokok koko berusia 40 tahun di ladangnya masih menghasilkan buah yang banyak, suatu pencapaian yang menakjubkan.

 

Pokok koko muda berusia 2 tahun.

 

Peraturan Cahaya dan Pemangkasan

Anak benih koko sangat sensitif – tidak boleh terdedah langsung kepada cahaya matahari   langsung tetapi memerlukan kelembapan yang sesuai, menjadikan penanamannya agak rumit. 

Chip Meng Sung berkata, anak benih koko memerlukan 70% teduhan, manakala pokok matang hanya 30%. Selain itu, untuk memudahkan penuaian, pokok perlu dipangkas supaya   ketinggiannya tidak melebihi 8 kaki. 

Anak benih koko sangat sensitif - tidak boleh terdedah langsung kepada cahaya matahari tetapi memerlukan kelembapan yang sesuai, menjadikan penjagaannya sangat mencabar.

 

“Bahagian pokok yang pernah berbuah akan   berbuah lagi, jadi semasa menuai, batang dan titik pertumbuhan buah perlu dilindungi,” katanya. 

“Setiap buah koko mengandungi 30-40 biji. Jika dibelah, bijinya boleh dimakan segar dan rasanya seperti durian belanda. Tetapi untuk dijadikan produk koko, ia perlu diperam dan dijemur dahulu.” 

Setiap bahagian pokok koko boleh dimanfaatkan. Ramai pekebun menggunakan buah, isi, dan   kulitnya. Kulit buah sering dijadikan baja kompos. 

Mengatur Jarak Tanaman untuk Mengelakkan Serangan Perosak

Chip Meng Sung menjelaskan bahawa ancaman   terbesar kepada pokok koko datang daripada penyakit seperti tumor dahan, mati dahan, dan buah hitam yang disebabkan oleh serangga koya putih (mealybugs). Pada tahun 1980-an hingga 1999, Jeransong merupakan kawasan pengeluar koko berkualiti tinggi dengan hasil yang banyak. Namun, serangan ulat koko, mati dahan, dan buah hitam telah menyebabkan kerugian besar, memaksa ramai pekebun mengalah dan beralih ke tanaman lain. 

Selepas dituai, koko perlu melalui proses fermentasi dan dijemur selama beberapa hari untuk menghilangkan rasa masam sebelum aroma koko yang harum terhasil.

 

Pada tahun 2001, wabak mati dahan melanda, dan pekebun telah mencuba pelbagai cara tetapi gagal membasminya. Ketika itu, teknologi masih belum maju, dan kebanyakan pekebun menanam varieti PBC 130, yang sangat lemah terhadap penyakit ini. Varieti lain juga tidak cukup tahan. Dalam keadaan sukar, pekebun terpaksa bergantung pada diri   sendiri, bereksperimen dengan teknik cantuman untuk mencari penyelesaian. 

Untuk mengurangkan kesan perosak dan penyakit, Chip Meng Sung mengubah cara penanaman. Beliau mengingatkan, pada mulanya jarak antara pokok koko ialah 8-12 kaki, tetapi kemudian didapati bahawa semakin tinggi cahaya matahari menembusi pokok, semakin sedikit   serangan perosak. Oleh itu, beliau secara beransur- ansur meningkatkan jarak tanaman kepada 15 kaki. 

“Apabila pokok mendapat lebih banyak cahaya, serangan perosak berkurangan. Saya rasa cara ini sangat berkesan,” katanya. 

Beliau menegaskan bahawa penanaman rapat mungkin membantu sokongan antara dahan dan meningkatkan kadar pendebungaan, tetapi ia juga meningkatkan risiko serangan perosak. 

Setiap buah koko mengandungi purata 30-40 biji koko. Rasanya segar seperti buah durian belanda jika dimakan terus.

 

Hujan lebat juga boleh menyebabkan jangkitan kulat, yang menghitamkan buah koko dan mengakibatkan kerugian.

 

Walaupun telah mengoptimumkan jarak tanaman, penggunaan racun perosak tetap diperlukan. Memandangkan perosak sukar dikawal dan penyakit pokok semakin kompleks, pekebun   menghadapi kos yang tinggi. Chip Meng Sung mendedahkan bahawa dahulu, menyembur racun 3 kali setahun sudah mencukupi, tetapi kini perlu dilakukan sekali sebulan, dan kadang-kadang masih sukar untuk mengawal perosak sepenuhnya. 

Boleh Dituai dalam Masa 2 Tahun

Chip Meng Sung berpendapat bahawa pengurusan agronomi pokok koko lebih rumit berbanding tanaman lain (seperti kelapa sawit), terutamanya dalam aspek pembajaan. Kebanyakan pekebun menggunakan baja kimia kerana baja organik   lambat menunjukkan kesan dan kurang meningkatkan kadar berbuah, manakala baja kimia lebih menjimatkan kos. 

Biasanya, selepas dituai, pokok koko akan berbunga secara berterusan, menghasilkan 6,000-10,000 bunga setahun, tetapi hanya 1–2% sahaja yang menjadi buah koko. Inilah sebab utama mengapa hasil koko agak rendah. 

Kini, kebanyakan pokok koko ditanam daripada biji benih, menyebabkan tempoh pertumbuhannya   tidak konsisten. Jika nutrien mencukupi, koko boleh dituai 2 kali setahun. Secara keseluruhan, dari penanaman sehingga matang, pokok koko mengambil masa 2 tahun, dengan setiap pokok menghasilkan kira-kira 20 kg biji koko setiap musim. 

Pokok koko mengambil masa kira-kira 2 tahun dari penanaman sehingga matang, dengan setiap pokok mampu menghasilkan sekitar 20 kilogram biji koko.

 

Permintaan Meningkat, Harga Terus Naik

Chip Meng Sung mengakui bahawa dalam tahun- tahun kebelakangan ini, harga koko berada pada paras tinggi, kini mencecah RM18 sekilogram. 

Beliau mengimbas kembali, pada awal 1990-an, harga tidak melebihi RM2/kg. Pada 1997, ia   meningkat kepada RM6, dan pada 2011 mencapai RM10. Selama lebih sedekad, harga kekal   berubah-ubah antara RM7–12/kg. Namun, tahun ini, permintaan global terhadap koko meningkat, ditambah dengan ramai pekebun beralih ke tanaman lain, menyebabkan bekalan tidak mencukupi dan harga melambung tinggi. 

Dengan keadaan pasaran yang menggalakkan di dalam dan luar negara, industri koko kini   menghadapi kemuncak baru. Namun, untuk memanfaatkannya, pekebun perlu meluaskan   penanaman semula, dan ini memerlukan sokongan kuat daripada kerajaan. 

Beliau berpendapat bahawa kerajaan harus mempergiatkan penyelidikan penanaman koko untuk membantu pekebun meningkatkan produktiviti. Lagipun, Malaysia mempunyai iklim dan geografi yang sesuai untuk koko, dan koko merupakan salah satu komoditi pertanian   terpenting di dunia. Jika kerajaan melabur dengan secukupnya, industri koko pasti akan menghadapi era keemasan baharu.