Oleh: Bernard Saw

Pantai timur Sabah merupakan kawasan utama bagi industri penanaman, dengan Lahad Datu dianggap sebagai kawasan paling tumpat bagi industri kelapa sawit di negeri ini. 

Namun, sejak beberapa tahun lalu, telah wujud individu yang memilih untuk menukar ladang kelapa sawit kepada penanaman avokado jenis QAV1 yang pada masa itu masih kurang dikenali. 

Ramai pengusaha meneroka jalan baru secara berhati-hati, mencuba tanaman baru dalam keadaan tiada contoh terdahulu yang boleh dijadikan panduan. 

Sebahagian mereka terus menanam di kawasan tanah rata menggunakan kaedah penanaman kelapa sawit tanpa membina teres, dan akibatnya, satu kejadian banjir atau takungan air yang lebih serius sudah cukup untuk membuatkan pelaburan selama beberapa tahun musnah begitu sahaja.

Teres Anti-Banjir Tentukan Kejayaan atau Kegagalan

Dalam kalangan ramai yang mencuba, pengusaha Nancy’s Farmville Lahad Datu, Steven Soong, adalah salah seorang daripada segelintir yang benar-benar berjaya menemui kaedah yang tepat. Beliau sebelum ini aktif menyertai pelbagai aktiviti komuniti petani, menjadikannya tidak asing dalam industri penanaman tempatan. 

Berbanding pengusaha lain, Steven Soong melabur lebih banyak modal dan tenaga dalam reka bentuk kebun anti-banjir. Pada peringkat awal, beliau juga pernah menanam puluhan pokok avokado di tanah rata, tetapi terpaksa membuangnya pada awal tahun ini akibat takungan air yang serius. Pengalaman ini mengukuhkan lagi keyakinannya bahawa “mesti membina teres“. 

Beliau mengakui, kaedah penanamannya bersifat komersial, memerlukan pelaburan modal dan masa yang besar pada peringkat awal, dan tidak sesuai untuk disalin terus oleh pekebun kecil. 

“Kaedah saya membersihkan tanah kebun berbeza dengan orang lain. Saya perhatikan banyak kebun durian rakan mengalami masalah takungan air. Reka bentuk teres saya berbeza dengan semua orang, dan tidak menyebabkan air bertakung.”

“Ramai yang tersilap, menggunakan kaedah menanam kelapa sawit untuk menanam durian, dan kaedah menanam durian pula digunakan untuk menanam avokado.” 

Pokok avokado takut air bertakung, perlukan pengudaraan dan cahaya matahari yang mencukupi. Steven Soong menekankan reka bentuk jarak dan saliran sebagai kunci untuk menanam pokok sihat.

 

Berdasarkan pemerhatiannya, terdapat pengusaha yang tidak membina teres dan mengabaikan jarak antara pokok. 

“Sekiranya jarak antara dua pokok hanya 6 meter, dalam tempoh 3 hingga 5 tahun dahan-dahannya akan berlanggar dan tidak lagi mengeluarkan  bunga. Pokok mesti mempunyai pengudaraan dan cahaya matahari yang mencukupi untuk mengurangkan penyakit titik hitam. Penyakit titik  hitam pada avokado merebak lebih pantas berbanding durian.” 

Beliau menganalisis bahawa jarak penanaman avokado yang dicadangkan oleh kerajaan tempatan ialah 6 meter, tetapi untuk membentuk pokok yang rendah dan mengelakkan pertembungan dahan, jarak sebegitu akan menghadkan pertumbuhan pokok serta jumlah hasil. Sebaliknya, jika ditanam terlalu rapat, bukan sahaja penggunaan baja akan meningkat, malah kesihatan tanah dan kesuburan tanah boleh terjejas. 

“Teres mesti dibina untuk memudahkan pekerja beroperasi pada masa hadapan. Jika tanah terlalu curam, tangga tidak boleh diletakkan ketika pokok masih kecil—kita perlu menunggu sehingga pokok membesar sebelum boleh mengikatnya.” 

Di kawasan kebunnya, jarak penanaman pada fasa pertama ialah 40 kaki, kemudian dikurangkan  kepada 35 kaki bagi memastikan pengudaraan dan cahaya matahari yang mencukupi.

Steven Soong berkongsi pengalaman penanaman avokado QAV1, daripada pembinaan teres anti-banjir hingga pengurusan baja, semuanya dilakukan sendiri.

 

“Saya telah memikirkan cara menyelesaikan masalah baki 5 kaki ini—apabila dahan hampir bersentuhan, kami akan memangkasnya, tetapi pokok tetap akan mencapai saiz yang mencukupi.”

Kerdilkan Pokok Buah supaya Mudah Penuaian

Bagi memudahkan proses menuai, pokok avokado di kebunnya telah direndahkan untuk menjadikan dahan lebih tegap dan mudah menanggung beban. 

“Dahan yang cukup kuat membolehkan empat  orang bekerja serentak. Dua orang yang bertubuh  kecil memanjat untuk memetik buah, manakala dua lagi yang lebih tinggi bertugas menerima buah.” 

Beliau menegaskan bahawa buah tidak boleh jatuh ke tanah: “Perlu pastikan buah itu benar- benar boleh dituai sebelum memetik. Sesetengah pengusaha kebun menggunakan galah untuk menjolok buah, menyebabkan buah tidak masak apabila dibeli pelanggan. Kebun saya tidak boleh beroperasi begitu.” 

Pada peringkat awal, 20 hingga 30 pokok yang ditanam di tanah rata telah diracun kesemuanya selepas dilanda banjir.

Nancy's Farmville menggunakan reka bentuk teres anti-banjir yang walaupun memerlukan kos dan tenaga kerja yang lebih tinggi, namun berkesan mencegah takungan air dan melindungi sistem akar.

 

“Pokok-pokok itu juga separuh mati, jadi saya  racun saja bulan ini dan tinggalkan. ”Kini, beliau yakin dengan jarak semasa, dahan pokok hanya akan bersentuhan selepas kira-kira sepuluh tahun.”

Pengurusan Data Kawal Hasil Pengeluaran

Selepas lebih 4 tahun pengalaman penanaman, Steven Soong menyatakan bahawa pokok akan berbunga pada tahun kedua, di mana beliau akan menyelektasi sebahagian buah untuk dikekalkan dan membuang selebihnya. 

“Sekiranya disahkan sebagai QAV1, saya akan mencantum anak pokok, menjual anak benih terlebih dahulu, dan kemudian membuang semua bunganya. Buah hanya akan dikekalkan pada tahun ketiga. Tahun ini adalah tahun keempat, dan juga kali ketiga pokok berbunga.”

Beliau menekankan bahawa avokado tidak memerlukan baja perangsang bunga, faktor kritikal adalah iklim. Jika dahan dipangkas pada Februari semasa musim hujan, pokok akan berbunga selepas itu, dan penuaian boleh bermula pada Julai dan berterusan selama tiga bulan. 

Untuk mengawal selia hasil pengeluaran, beliau mengarahkan pekerjanya merekodkan jumlah buah yang memenuhi piawaian di atas pokok setiap bulan. 

“Saya tahu berapa banyak buah yang ada pada bulan Januari dan Februari. Apabila pasar raya bertanya sehingga bulan mana saya boleh membekalkan, saya sentiasa boleh menjawabnya. Untuk 200 pokok, pengeluaran maksimum seminggu ialah 700 kilogram, minimumnya  100 kilogram.” 

Sehingga awal September, beliau menganggarkan masih terdapat 14,000 biji buah di atas pokok, dan jangkaan penuaian diramalkan sehingga bulan November.

Usahakan Anak Benih Sendiri

Steven Soong mengakui bahawa beliau pernah mengalami kerugian pada peringkat awal usahawanannya. 

“Saya meminta 300 pokok QAV1, dan pembekal memberikan 300 anak benih, lalu saya terus menanamnya. Barulah pada tahun kedua, saya  sedar ia bukan QAV1.” 

Steven Soong menyatakan bahawa tahap kematangan avokado boleh dikenal pasti melalui warna tangkai buah, Hanya dengan masa yang tepat, buah boleh matang dengan sempurna.

 

Hampir 50 pokok menjadi sia-sia. Untuk elakkan orang lain mengulangi kesilapan sama, beliau mula menyemai anak benih sendiri dan menjualnya kepada orang lain.

Bagi pokok-pokok yang gagal itu, terdapat  beberapa cara untuk mengurusnya: sama ada ditebang dan ditanam semula, dicantum dengan varieti baharu, atau dijual sebagai buah gred B pada harga yang lebih murah. 

Beliau teringat, pada masa lalu, disebabkan anak benih tidak mempunyai sijil varieti, para pekebun sering hanya bergantung pada bentuk daun untuk mengenal pasti avokado, tetapi tidak dapat memastikan sama ada ia varieti yang ingin dibeli. 

“Daunnya kelihatan sama, tetapi buah yang tumbuh berbeza. Malangnya, satu buah panjang, satu lagi bulat, maka ia gagal. Jadi, jangan sesekali  membeli anak benih secara sembarangan, pastikan anda membeli daripada pekebun yang berdaftar.” 

"Beliau mendedahkan bahawa buat masa ini, hanya terdapat empat penjual anak benih avokado dengan pensijilan varieti di Sabah, dan Nancy’s Farmville adalah salah satu daripadanya.”

Rancang Pengembangan Industri Hiliran

Beliau menekankan bahawa kawalan kualiti  bergantung sepenuhnya kepada pengurusan baja serta kawalan perosak dan penyakit. 

Steven Soong memetik avokado QAV1 yang telah masak. Selepas proses pengerdilan dilakukan pada pokok, dahannya menjadi lebih kukuh dan memudahkan pekerja lebih senang kerja.

 

Steven Soong menambah, berbanding durian,  racun perosak dan racun kulat yang diperlukan untuk avokado adalah lebih mudah. 

“Untuk menghasilkan buah yang lebih padat dan berminyak, kita perlu memberi tumpuan kepada pembajaan.” 

Pengusaha tempatan melaksanakan penggredan buah yang ketat, di mana buah yang mempunyai kecacatan luaran atau kesan serangan serangga dikelaskan sebagai gred B.

Beliau berpendapat avokado Sabah menawarkan nisbah kualiti-harga yang tinggi dan wajar disokong oleh penduduk tempatan. Kini, kebanyakan pengusaha telah mengelakkan diri daripada peranan orang tengah dengan beralih kepada jualan langsung ke pasar raya - sesiapa yang berjaya mengeluarkan buah terlebih dahulu, dialah yang menetapkan harganya. 

Pada awal tahun ini, beliau merupakan yang  pertama mengeluarkan buah dan menetapkan harga pada RM20 sekilogram, dengan harga runcit RM25. Hasil jualan yang memberangsangkan telah menarik perhatian pengusaha lain. Beliau  ketawa sambil memberitahu, pada mulanya terdapat pasar raya yang enggan membeli dengan alasan harganya terlalu mahal, namun setelah membawa pulang buah untuk dicuba, mereka sebaliknya memohon untuk melawat  kebun dan merundingkan bekalan.” 

Beliau menyatakan bahawa bekalan berterusan mesti dipastikan untuk pasar raya yang bekerjasama. Ketika banyak, bekalan mencecah 80 kilogram, ketika sikit, 10 kilogram – pihak pasar raya perlu sentiasa ada stok untuk dijual.

Pengalaman yang pahit membeli anak pokok palsu pada awal peringkat membuatkan Steven Soong bertekad untuk menyemai anak benih sendiri.

 

Pada masa sama, beliau mengawal kualiti kebun-kebun rakan usahanya dengan ketat, memastikan tiada racun perosak melebihi had dan memperoleh pensijilan myGAP bagi mengekalkan kredibiliti jenama. 

Steven Soong menjelaskan, bekalan dari kebun besar dijangka dapat dikekalkan sehingga November, selepas itu akan wujud tempoh hampir setengah tahun tanpa pengeluaran. Beliau merancang untuk menjual buah gred B yang dibekukan kepada industri makanan dan minuman bagi meneruskan nilai pengeluaran.

"Dalam aspek industri hiliran, kami masih baharu dan tiada pembimbing. Pegawai-pegawai Jabatan Pertanian telah menjalankan kelas, dan saya turut menghadirinya untuk belajar.”

Kos Penghantaran ke Semenanjung Kurangkan Keuntungan Secara Drastik

Ramai petani tempatan tertarik dengan potensi keuntungan avokado Sabah dan mula bercita-cita untuk ‘menyeberang ke Semenanjung'.

Namun, Steven Soong berpendapat, lebih berkesan untuk menanam avokado terus di Semenanjung berbanding menghantar buah dari sana. 

Kunci untuk mendapatkan buah berkualiti terletak pada pengurusan baja dan kawalan perosak, sementara racun perosak dan racun kulat yang diperlukan untuk avokado agak mudah.

 

Beliau menjelaskan, walaupun mengeksport avokado Sabah ke Semenanjung Malaysia tidak memerlukan permit, kos pengangkutan tetap  menjadi halangan utama. Dengan kos penghantaran RM7 sekilogram, ia sudah merangkumi satu pertiga daripada harga borong. 

“Harga borong saya ialah RM20 sekilogram. Dengan tambahan kos penghantaran, harganya menjadi RM27. Berapakah lagi harga jualan di Semenanjung? Oleh itu, jika Semenanjung ingin menjual avokado tempatan, ia perlu ditanam di sana sendiri dan tidak boleh dihantar dari Sabah memandangkan jaraknya yang terlalu jauh.” 

Apabila bercakap tentang keuntungan, beliau juga secara terbuka menerangkan kos sebenar agar petani yang berminat memahami pelaburan dan pulangan praktikal. 

“Saya akan beritahu mereka berapa jumlah pokok saya, bulan-bulan penuaian, jumlah pengeluaran, nisbah buah Gred A dan Gred B... kerana semuanya saya usahakan sendiri.”

Avokado digred secara ketat, kulit dengan sedikit kecacatan atau tanda gigitan serangga dikelaskan sebagai gred B, hanya yang rupa sempurna boleh memasuki pasar raya.

 

Beliau menambah, avokado ialah buah yang perlu dipetik, tidak seperti durian yang perlu menunggu buah gugur. 

“Jika menunggu ia gugur, dan tidak dapat dijual  dalam tempoh dua hari, kita akan jadi ‘pucat lesi’."

Perkongsian Tanpa Henti Mencipta Kemenangan Bersama

Walaupun telah mencapai pencapaian yang  memberangsangkan, Steven Soong tetap merendah diri terhadap pengunjung yang datang  (terutamanya petani yang mempunyai pengalaman menanam), berharap mereka sudi memberikan nasihat, dan tidak mahu berpuas hati sehingga menghadkan perkembangan masa  depannya. 

Bagi petani atau pelabur yang ingin menceburi penanaman avokado, Steven Soong tidak berdolak-dalik, malah dengan senang hati berkongsi formula pembajaan serta pengalaman mengawal serangga dan penyakit. 

“Kami akan ajarkan mereka cara menanam, cara bermula, kaedah merangsang pembunganaan dan pemangkasan juga akan diterangkan, tanpa sebarang pendinding.” 

Beliau bergurau dengan mengatakan bahawa  beliau tidak bimbang kehilangan kelebihan sendiri setelah mengajar orang lain. 

Ini kerana selagi hasil pengeluaran untuk varieti yang sama mencukupi, tumpuan boleh diberikan kepada pembelian dan eksport. 

Beliau seterusnya menekankan bahawa Lapangan Terbang Kota Kinabalu mempunyai banyak penerbangan harian ke Korea, Taiwan, Jepun, Hong Kong dan bandar-bandar di China, jadi bagaimana mungkin tiada produk untuk dieksport? Pasti ada sesuatu yang boleh dibawa untuk dijual.