Pencahayaan merupakan faktor utama yang mempengaruhi perkembangan sistem reproduktif ayam penelur serta prestasi pengeluaran telurnya. 

Secara umumnya, perubahan dalam tempoh dan keamatan cahaya akan memberi kesan langsung kepada sistem endokrin ayam betina, dengan mengawal rembesan hormon gonadotropin, hormon luteinizing dan hormon perangsang folikel, seterusnya mempengaruhi perkembangan ovari, kadar pengeluaran telur, kualiti telur serta tahap kesihatan ayam betina.

Tempoh Pencahayaan

Menurut pakar, tempoh pencahayaan memberi kesan kepada pengeluaran telur ayam betina terutamanya dari segi pengawalan irama fisiologi dan kestabilan kitaran pengeluaran telur Sistem reproduksi ayam betina sangat sensitif terhadap panjang tempoh pencahayaan harian, dan biasanya ayam betina memerlukan pencahayaan selama 14 - 16 jam setiap hari untuk mengekalkan tahap pengeluaran telur yang tinggi. 

Tempoh pencahayaan yang terlalu pendek (kurang daripada 12 jam) boleh menyebabkan kelewatan perkembangan gonad, mengganggu perkembangan folikel, dan mengurangkan pengeluaran telur. Sebaliknya, tempoh pencahayaan yang terlalu panjang (melebihi 16 jam) boleh mempercepatkan penuaan ovari dan memendekkan kitaran pengeluaran telur.

Untuk anak ayam yang sedang membesar (0 hingga 18 minggu), tempoh pencahayaan yang lebih pendek diperlukan, biasanya dikawal  antara 8 hingga 10 jam, bagi mengelakkan kematangan seksual terlalu awal yang boleh menjejaskan tempoh kemuncak pengeluaran telur. Manakala bagi ayam penelur (18 minggu ke atas), tempoh pencahayaan perlu ditingkatkan secara beransur-ansur kepada 14 - 16 jam dan dikekalkan secara stabil bagi memastikan pengeluaran telur yang berterusan pada kadar tinggi. 

Dalam penternakan ayam penelur, pencahayaan yang serata perlu dipastikan untuk mengelakkan sudut gelap tanpa cahaya. Pencahayaan pantulan menyeluruh atau penggunaan lampu LED digalakkan bagi mengurangkan silau dan bayang-bayang yang terlalu kuat demi mengekalkan kestabilan kumpulan ayam.

 

Sekiranya berlaku perubahan mendadak dalam tempoh pencahayaan, contohnya daripada 16 jam tiba-tiba dikurangkan kepada 12 jam, ayam betina mungkin mengalami gangguan endokrin yang menyebabkan pemberhentian pengeluaran telur atau berlakunya pengeluaran telur yang tidak normal seperti telur bercangkerang lembut atau telur cacat. 

Oleh itu, pelarasan tempoh pencahayaan perlu  dilakukan secara beransur-ansur dengan menambah atau mengurangkan tempoh pencahayaan sebanyak 15 hingga 30 minit setiap minggu bagi membolehkan ayam menyesuaikan diri secara perlahan-lahan dan mengelakkan tekanan yang boleh menjejaskan kadar pengeluaran telur.

Keamatan Cahaya

Keamatan cahaya memberi kesan utama kepada tingkah laku pengeluaran telur, kadar penukaran makanan serta kesihatan kumpulan ayam betina. Keamatan cahaya yang sesuai dapat merangsang aktiviti ayam betina, meningkatkan pengambilan makanan dan air, seterusnya secara tidak langsung meningkatkan kadar pengeluaran telur. 

Secara umum, keamatan cahaya yang ideal di dalam reban ayam penelur adalah antara 10 hingga 20 lux, iaitu bersamaan dengan cahaya senja atau pencahayaan dalaman  yang lembut. 

Tahap ini dapat mengekalkan aktiviti normal kumpulan ayam serta merangsang rembesan hormon dari hipotalamus untuk perkembangan folikel yang normal, meningkatkan kualiti cengkerang telur dan kadar pengeluaran telur.

Jika keamatan cahaya terlalu rendah (kurang  daripada 5 lux), ayam betina akan mengurangkan pengambilan makanan, kurang bergerak, dan ini boleh menyebabkan kelewatan dalam pengeluaran telur atau penghentian pengeluaran telur. 

Sebaliknya, jika keamatan cahaya terlalu tinggi (melebihi 40 lux), ia mungkin mencetuskan tingkah laku agresif seperti mematuk bulu atau dubur sesama sendiri, meningkatkan tindak balas tekanan, menjejaskan kestabilan kumpulan ayam  serta meningkatkan penggunaan tenaga, yang akhirnya menurunkan kecekapan penggunaan makanan dan mengurangkan hasil penternakan. 

Oleh itu, dalam penternakan ayam penelur, pencahayaan yang sekata harus dipastikan  bagi mengelakkan kawasan gelap tanpa pencahayaan. Pada masa yang sama, penggunaan sistem pencahayaan resapan atau lampu LED harus digunakan untuk mengurangkan silau dan bayang-bayang yang terlalu kuat demi mengekalkan kestabilan kumpulan ayam.

Tempoh pencahayaan mempengaruhi pengeluaran telur ayam betina terutamanya dari segi pengawalan ritma fisiologi dan kestabilan kitaran pengeluaran telur. Biasanya, 14 hingga 16 jam cahaya sehari diperlukan untuk mengekalkan tahap pengeluaran telur yang tinggi.

 

Pelarasan Rancangan Pencahayaan

Kesan pelbagai rancangan pencahayaan terhadap prestasi pengeluaran telur ayam betina boleh dicapai melalui pengoptimuman tempoh dan keamatan pencahayaan untuk memperoleh hasil pengeluaran yang terbaik. Biasanya, pencahayaan semula jadi yang digabungkan dengan pencahayaan tambahan buatan adalah sesuai digunakan dalam reban ayam terbuka. Dalam musim yang mempunyai waktu siang yang pendek, pencahayaan tambahan diperlukan pada waktu pagi dan petang untuk mengekalkan  tempoh pencahayaan stabil selama 14 hingga 16 jam sehari. Manakala, kaedah pencahayaan buatan sepenuhnya sesuai digunakan dalam reban ayam tertutup, di mana tempoh dan keamatan cahaya dikawal sepenuhnya  secara manual, membolehkan pelarasan kitaran pencahayaan yang lebih tepat, mengurangkan kesan perubahan musim, dan meningkatkan kadar pengeluaran telur. 

Dalam amalan penternakan sebenar, rancangan pencahayaan beransur-ansur boleh dilaksanakan, iaitu semasa peringkat anak ayam (0-6 minggu), pencahayaan selama 23 jam dengan 1 jam kegelapan dikekalkan untuk merangsang  pengambilan makanan dan pertumbuhan anak ayam. Pada peringkat pembesaran  (6-18 minggu), tempoh pencahayaan secara beransur-ansur dikurangkan kepada 8-10 jam untuk mengelakkan kematangan seksual pramatang. 

Manakala dalam peringkat bertelur (18 minggu ke atas), tempoh pencahayaan secara beransur-ansur ditingkatkan kepada 14-16 jam dan dikekalkan secara stabil bagi memastikan kumpulan ayam dapat mengekalkan tahap pengeluaran telur yang stabil dalam tempoh yang panjang selepas memasuki fasa pengeluaran tinggi. 

Selain itu, pada peringkat akhir pengeluaran telur ayam penelur (65 minggu ke atas), tempoh pencahayaan boleh dilanjutkan secara bersesuaian (contohnya 16.5 hingga 17 jam). Langkah ini boleh melanjutkan tempoh kemuncak pengeluaran telur dan mengurangkan penurunan kadar pengeluaran telur akibat penurunan tahap hormon.

Warna Pencahayaan

Warna pencahayaan turut mempengaruhi kadar pengeluaran telur dan tingkah laku ayam betina. Kajian menunjukkan bahawa cahaya  merah dan cahaya putih suam dapat meningkatkan kadar pengeluaran telur ayam serta mengurangkan tindak balas tekanan, manakala  cahaya biru dan hijau membantu mengurangkan tingkah laku agresif dalam kalangan kumpulan ayam dan meningkatkan kadar penukaran makanan. 

Cahaya merah dan putih suam dapat meningkatkan kadar pengeluaran telur ayam betina serta mengurangkan tindak balas tekanan, manakala cahaya biru dan hijau membantu mengurangkan tingkah laku agresif dalam kumpulan ayam dan meningkatkan kadar penukaran makanan.

 

Dalam reban ayam penelur, biasanya disyorkan untuk menggunakan pencahayaan putih suam (3,000 hingga 4,000K) atau cahaya merah bagi mengoptimumkan rembesan hormon reproduktif dan meningkatkan kadar pengeluaran telur, sementara cahaya putih sejuk atau cahaya biru perlu dielakkan untuk mengelakkan gangguan pada irama fisiologi dan kecekapan pengeluaran telur. 

Selain itu, sistem kawalan pencahayaan yang  secara beransur-ansur malap dan terang boleh digunakan untuk meniru peralihan cahaya semula jadi, membolehkan ayam betina menyesuaikan diri secara berperingkat dengan perubahan pencahayaan dan mengurangkan tekanan yang disebabkan oleh penutupan atau pembukaan lampu secara tiba-tiba, dan seterusnya meningkatkan tahap kesihatan kumpulan ayam. 

Dari segi keberkesanan ekonomi, pelarasan masa dan keamatan pencahayaan yang munasabah boleh meningkatkan kecekapan penggunaan  makanan, memanjangkan tempoh puncak  pengeluaran telur, serta meningkatkan nisbah telur berkualiti tinggi, serta memaksimumkan hasil penternakan. 

Sebaliknya, jika pengurusan pencahayaan tidak  dilakukan dengan baik—seperti pencahayaan tidak mencukupi, perubahan masa pencahayaan yang terlalu mendadak, atau keamatan cahaya yang terlalu tinggi—ia boleh menyebabkan pertumbuhan ayam yang tidak sekata, penurunan kadar pengeluaran telur, malah peningkatan kadar  pencualan, yang akhirnya menjejaskan pendapatan keseluruhan. 

Oleh itu, dalam penternakan ayam penelur moden, penggunaan sistem kawalan  pencahayaan pintar (seperti sistem pelarasan LED dan suis masa automatik) membolehkan pelarasan parameter cahaya secara tepat, meningkatkan kecekapan pengurusan, mengurangkan penggunaan tenaga, dan menjadikan penternakan ayam penelur lebih berjaya serta mampan.